Vergrote prostaat (BPH)
De prostaat is een klier die bij mannen in het bovenste gedeelte van de plasbuis ligt. Hij scheidt vocht af dat tegelijk met het sperma wordt geloosd. Bij een goedaardige prostaatvergroting is de prostaat vergroot, zonder dat er sprake is van prostaatkanker.
Bijna de helft van alle mannen heeft omstreeks het zestigste levensjaar een vergrote prostaat. Een kwart van die mannen heeft problemen met plassen. Op 85-jarige leeftijd heeft 90 procent van de mannen een prostaatvergroting. Goedaardige prostaatvergroting wordt ook wel benigne prostaathyperplasie (BPH), prostaathypertrofie of een goedaardig prostaatadenoom genoemd.
Bij de geboorte is de prostaatklier klein. Naarmate de testosteronspiegel (mannelijk geslachtshormoon) stijgt bij het begin van de puberteit, begint hij snel te groeien. Tegen het twintigste levensjaar is de omvang van de prostaat verdubbeld. De prostaat heeft bij een volgroeide man de grootte van een walnoot. Na het veertigste jaar ondergaat de prostaat een tweede groeispurt.
Tijdens de prostaatgroei die tijdens de puberteit plaatsvindt, groeit de klier gelijkmatig. De vergroting die op latere leeftijd voorkomt, treedt daarentegen vooral op in het deel van de klier dat naast de plasbuis (urethra) ligt. Als de klier groter wordt, kan hij op de plasbuis gaan drukken. Daardoor wordt de doorgang voor urine kleiner en de urinestraal minder krachtig.
Symptomen prostaatvergroting
Sommige mannen met een lichte prostaatvergroting hebben helemaal geen klachten. Maar als de prostaat tegen de plasbuis aandrukt, klagen de meesten van hen toch over problemen met plassen. Enkele problemen die dan ontstaan:
- Vaker plassen.
- Een sterke aandrang tot plassen hebben, maar er komt slechts een zwakke urinestraal.
- Een brandend gevoel of pijn tijdens het plassen (dysurie).
- Moeite met op gang komen van het plassen.
- 's Nachts wakker worden om te plassen (nycturie).
- Een zwakke en onderbroken urinestraal tijdens het plassen.
- Nadruppelen van urine na het uitplassen.
- Het gevoel dat de blaas niet volledig leeg is na het uitplassen.
De ernst van de klachten hangt af van hoe erg de prostaat tegen de plasbuis drukt. Naarmate de aandoening erger wordt, kan de urineblaas niet meer helemaal geleegd worden, waardoor er urine achterblijft. Hierdoor raakt de blaas uitgerekt. Soms kan de man maar enkele druppels urine plassen. Deze aandoening wordt acute urineretentie genoemd en vereist onmiddellijk medische zorg. Naast een uitgezette blaas heeft de man ook ernstige buikpijn.
Incontinentie (ongewenst urineverlies) is een teken dat de blaasspier niet langer kan compenseren voor de vergrote prostaat. Meestal worden slechts kleine druppeltjes urine onwillekeurig geloosd.
Als urine langdurig in de blaas is opgehoopt, kunnen er urineweginfecties, een geprikkelde blaas en steenvorming in de blaas ontstaan. Ook kunnen nierproblemen (doordat urine terug in de nieren stroomt) en bloed in de urine (hematurie) optreden.
Diagnose
De diagnose wordt gesteld op basis van de klachten van de man en een lichamelijk onderzoek. Tijdens het algemene lichamelijke onderzoek wordt een rectaal toucher gedaan. Dit is de eenvoudigste test om een prostaatvergroting op te sporen. Hierbij voelt een arts met een vinger via de anus van de man aan de prostaatklier.
Bloed- en urineonderzoek worden gedaan om problemen van de nieren of de blaas op te sporen. Verder kunnen er een echografie, urodynamisch onderzoek en een uroflowmetrie worden uitgevoerd. Bij een uroflowmetrie wordt de kracht van de urinestraal elektronisch gemeten, net als de hoeveelheid urine die uitgeplast wordt.
Als aanvullend onderzoek bij een goedaardige prostaatvergroting kan een cystoscopie worden gedaan. Hiermee kunnen afwijkingen aan de prostaat, urineblaas en plasbuis direct zichtbaar worden gemaakt.
Behandeling
Sommige mannen met een prostaatvergroting hoeven niet behandeld te worden als ze weinig klachten hebben. Hen wordt meestal aangeraden enkele eenvoudige adviezen op te volgen, zoals zittend plassen en ‘s avonds minder drinken zodat ze 's nachts niet zo vaak hoeven te plassen. Daarnaast kan bekkenfysio verlichting van de klachten geven.
Ook worden regelmatig medicijnen voorgeschreven, de meest voorkomende medicijnen worden hieronder genoemd.
- Tamsulosine: Ontspant de spieren van blaas en prostaat
- Avodart (dutasteride): Vermindert de werking van testosteron op de prostaat
- Combodart: Een combinatiegeneesmiddel dat zowel tamsulosine als dutasteride bevat.
De meest voorkomende operatie bij een prostaatvergroting is de TUR-P, de transurethrale resectie van de prostaat. (zie folder) De uroloog verwijdert via de plasbuis een gedeelte van de prostaat.