De prostaat en ook prostaatkankercellen groeien onder invloed van het hormoon testosteron. Testosteron is een soort androgeen. Androgenen zijn hormonen die zorgen voor de ontwikkeling en het beheer van de mannelijke kenmerken in het lichaam.
Anti hormonale therapie bij prostaatkanker gaat de werking van testosteron op de kankercellen tegen. Zo wordt de groei en deling van de kankercellen (tijdelijk) stopgezet.
Prostaatkanker vaak hormoongevoelig
Ongeveer 90% van alle prostaatkankers is hormoongevoelig en kan dus behandeld worden met anti hormonale therapie. Het is lastig om per specifieke tumor te bepalen of deze zal reageren op anti hormonale therapie. Hiervoor moet aangetoond worden of de tumor receptoren bevat waar testosteron aan kan binden. Receptoren zijn eiwitten aan de buitenkant van cellen die werken als ontvangers voor signalen uit de omgeving van de cellen. Omdat het overgrote deel van de prostaattumoren reageert op anti hormonale therapie, wordt deze bepaling niet gedaan.
Aanvullend op bestraling
Krijgt u een behandeling met bestraling, dan krijgt u vaak ook anti hormonale therapie. Het doel is het vergroten van de kans op genezing.
Als palliatieve behandeling
Anti hormonale therapie bij prostaatkanker is een palliatieve behandeling als de kanker is uitgezaaid. Zo’n behandeling is gericht op het remmen van de ziekte en/of vermindering van klachten.
Het kan zijn dat u direct na de diagnose uitgezaaide prostaatkanker start met anti hormonale therapie. Eventueel in combinatie met chemotherapie.
Soorten anti hormonale therapie
Er zijn 2 manieren om de invloed van testosteron op de prostaatkankercellen te verkleinen:
- De aanmaak van testosteron tegengaan. Dat kan met een operatie aan de zaadballen, injecties en tabletten.
- De werking van testosteron op de prostaatkankercellen blokkeren. Dat gebeurt met tabletten of injecties die androgeenreceptorblokkers worden genoemd.
Aanmaak testosteron tegengaan
Operatie aan de zaadballen
Bij een operatie aan de zaadballen verwijdert de arts het weefsel uit beide zaadballen dat testosteron produceert. Dit heet een castratie. De bijballen en het vlies om de zaadballen blijven meestal zitten. Tijdens de operatie kunnen de vliezen gevuld worden met bloed. Het bloed zal ‘indikken’ en daarna als een vaste massa aanvoelen. Hierdoor voelt alles nog redelijk hetzelfde als voor de operatie. U krijgt meestal een plaatselijke verdoving met een ruggenprik.
Een castratie is in medisch opzicht geen grote ingreep, maar kan emotioneel erg zwaar voor u zijn. Het voordeel van een operatie is dat de behandeling eenmalig is en u niet de rest van uw leven injecties hoeft te krijgen.
Injecties met LHRH-analogen
Injecties met LHRH-analogen verminderen de aanmaak van testosteron in de zaadballen. Hormonen vanuit de hersenen zetten de zaadballen aan tot de productie van testosteron. LHRH-analogen blokkeren de hormonen vanuit de hersenen. De meest bekende is de injectie Zoladex, welke meestal 1x per 3 maanden toegediend wordt.
Bijwerkingen anti hormonale therapie bij prostaatkanker
De meest voorkomende bijwerkingen van anti hormonale therapie bij prostaatkanker zijn:
- opvliegers
- gewichtstoename
- afname van lichaamsbeharing
- pijnlijke zwelling van de borsten: gynaecomastie
- minder zin om te vrijen
- erectiestoornissen
- stemmingsveranderingen: bijvoorbeeld neerslachtigheid
- afname van spierkracht
- botontkalking: osteoporose
- gewrichtsklachten
- hoofdpijn
- vermoeidheid
Bespreek bijwerkingen van anti hormonale therapie altijd met uw arts of urologie verpleegkundige. Leefstijladviezen of medicatie kunnen de bijwerkingen soms voorkomen of verminderen.
Soms is het ook mogelijk een pauze in de anti hormonale therapie in te lassen. Dit heet een intermitterende behandeling. U krijgt dan een tijd wel en een tijd geen anti hormonale therapie. Voorlopig onderzoek heeft aangetoond dat een onderbreking van anti hormonale therapie bij uitgezaaide prostaatkanker bijwerkingen doet afnemen, maar geen invloed op de levensduur heeft.